 |
Histamina i alergia
|
 | |
|
Nasz organizm jest nieustannie narażony na kontakt z wirusami, bakteriami, grzybami i innymi - mniej lub bardziej niebezpiecznymi - pasożytami. Jeżeli jakimś niezbyt groźnym drobnoustrojom uda się pokonać barierę ustrojową, jaką stanowią błony śluzowe, skóra i inne mechaniczne osłony ciała, to komórki odpornościowe pierwszej linii obrony - granulocyty pełniące rolę dozorców-sprzątaczy, i komórki żerne - makrofagi usiłują je wchłonąć i „strawić”. Pomagają im w tym, rozszarpując intruza na „strzępy”, enzymy układu dopełniacza.
|
|
Gdy obrona immunologiczna organizmu pokona zarazek, powraca stan zdrowia.
|
|
Jeśli się to jednak nie uda, bo np. bakterie okazały się odporne i jest ich zbyt dużo, wówczas specjalne komórki zwane tucznymi, które dyżurują w prawie każdej tkance naszego ciała wytwarzają substancje alarmowe, które pobudzają siły obronne organizmu do walki. Najważniejszą z tych substancji alarmowych jest histamina.
|
|
U osób obciążonych alergią układ odpornościowy z nieznanych dokładnie powodów „myli” niewinne np. pyłki kwiatowe, cząstki pokarmu i inne alergeny z groźnymi agresorami dla zdrowia.
|
|
Mobilizuje więc do walki nie tylko jak najwięcej komórek odpornościowych.. Wytwarza również specjalne przeciwciała znaczące obecność pozornego wroga. Dzięki temu kolejny kontakt z alergenem-pyłkiem, odchodami roztoczy, sierścią zwierzęcia, itp. jest natychmiast rozpoznawalny i wywołuje lawinową reakcję gotowych przeciwciał, a towarzyszy temu uwalnianie kolejnych obfitych porcji histaminy.
|
|
Alert histaminowy wywołuje zaczerwienienie, lokalne ocieplenie, nabrzmienie i ból - słowem, bolesny stan zapalny.
|
|
Stan ten poszerza naczynia krwionośne i przyśpiesza dopływ z krwią tlenu, komórek żernych, enzymów dopełniacza, itp. z innych części ciała . Zwiększona pomoc ułatwia walkę z infekcją wirusową, czy bakteryjną i przyczynia się do wyzdrowienia.
|
|
Taki stan zapalny odczuwamy np. jako bolesne obrzmienie nosa, czy gardła lub oskrzeli w czasie kataru i przeziębienia.
|
|
Jednak - w przypadku uczulenia na alergen - niegroźny dla zdrowia pyłek roślinny, odchody roztoczy, sierść zwierząt itp.powoduje długotrwały alert histaminowy i wywołany nim stan zapalny wyrządza duże szkody zdrowotne.
|
|
Histamina jest bowiem odpowiedzialna zarówno za dotkliwe objawy miejscowe w wielu narządach, jak i wywołuje zagrożenia dla zdrowia w całym organizmie.
|
|
Histamina, podobnie jak inne wraz z nią wydzielane mediatory zapalenia rozszerzają małe naczynia krwionośne i zwiększają ich przepuszczalność, co powoduje lokalne wysięki osocza krwi i obrzęki.
|
|
U astmatyka grozi to obrzękiem krtani, tchawicy, a nawet płuc, odcinającym dopływ powietrza.
|
|
Utrudnia to oddychanie i jest głównym objawem dychawicy (astmy alergicznej). Z kolei drażnienie zakończeń nerwów czuciowych przez histaminę jest przyczyną świądu i bólu. Jak widać, histamina jest odpowiedzialna niemal za wszystkie dolegliwości astmy oskrzelowej.
|
|
Alert histaminowy w przewodzie pokarmowym
|
|
prowadzi do skurczu mięśni gładkich i wzmożonego wydzielania soków trawiennych. Podrażniona błona śluzowa jelita cienkiego reaguje stanem zapalnym wywołującym biegunkę. Mamy wówczas do czynienia z tzw. alergią pokarmową.
|
|
Po przekroczeniu pewnego progu histamina przedostaje się z tkanek do krążenia i może wywołać niebezpieczne reakcje ogólnoustrojowe
|
|
tj. spadek ciśnienia krwi, przyspieszenie czynności serca - prowadząc do stanu będącego bezpośrednim zagrożeniem życia – wstrząsu anafilaktycznego.
|
|
Długotrwały stan zapalny wywołany bezcelowym alertem histaminowym jest ciężką chorobą alergiczną.
|
|
Stale uwalniana histamina zwiększa dramatycznie przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, co jest przyczyną bolesnych obrzęków, a drażnienie zakończeń nerwów czuciowych powoduje świąd i ból. Także i w tym przypadku histamina jest odpowiedzialna za niemal wszystkie objawy uczulenia. Pojawiają się one w efekcie drażnienia tzw. receptorów histaminowych - H1.
|
|
Histamina zmienia też właściwości błony komórkowej
|
|
i do wnętrza komórki dostaje się zbyt dużo jonów wapnia i sodu,co może wywoływać nadmierne skurcze mięśni oskrzeli, i może prowadzić do bezpośredniego zagrożenia życia.
|
|
Działanie leków “na alergię”
|
|
opiera się na blokowaniu tzw. receptorów histaminowych H1, które pobudzone przez alergeny uwalniają histaminę, lub na stabilizowaniu błon komórkowych komórek tucznych, co zapobiega uwalnianiu z nich histaminy.
|
|
Leki blokujące receptory histaminowe są najczęściej stosowane w chorobach alergicznych i traktowane jako leki pierwszego rzutu.
|
|
Działają one poprzez blokowanie receptorów komórkowych dla histaminy - białka mediatora, tj.z łaciny - „ pośrednika” w reakcjach alergicznych. Ich przewagą nad innymi lekami jest blokowanie wczesnej reakcji na alergen, co pozwala szybko złagodzić wiele z występujących objawów choroby.
|
|
Początkową komplikacją w ich zastosowaniu był fakt rozmieszczenia receptorów histaminowych w całym organizmie, nie wyłączając ośrodkowego układu nerwowego.
|
|
Pierwsze poznane leki przeciwhistaminowe przenikały barierę krew-mózg i oddziaływały na wszystkie receptory w organizmie, w tym również na receptory histaminowe zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym. Powodowało to tzw. efekt sedatywny, przejawiający się objawami niepożądanymi: sennością, znużeniem, zawrotami głowy, zaburzeniami koordynacji ruchowej, tyciem i nietolerancją alkoholu.
|
|
Najważniejszą sprawą okazała się kwestia senności i koordynacji ruchowej.
|
|
Po użyciu leków antyhistaminowych nie wolno było np. prowadzić samochodu! Z kolei dzieci chore na alergię przysypiały na lekcjach i miały trudności z koncentracją. Pierwszym lekiem, który nie powodował takich objawów był astemizol. Okazało się jednak, że w połączeniu z innymi lekami może powodować zaburzenia pracy serca, jest więc obecnie w większości krajów wycofywany.
|
|
Kolejnymi preparatami były „leki antyhistaminowe drugiej generacji”- pierwsza cetyryzyna; krótko później zsyntetyzowano loratadynę.
|
|
Pomimo zobowiazującej nazwy przy stosowaniu cetyryzyny nadal nie zaleca się prowadzenia samochodu (to samo dotyczy dużych dawek loratadyny). Leki te, dzięki wygodnemu dawkowaniu - raz dziennie - stały się bardzo popularne. Są wygodną alternatywą dla kromonów w alergicznym nieżycie nosa, spojówek oka i w przypadkach pokrzywki; w astmie stosowane są czasem jako leczenie wspomagające.
|
|
Najnowszym lekiem antyhistaminowym, od niedawna dostępnym także w Polsce, jest feksofenadyna.
|
|
Podczas zażywania tego leku można bez obaw prowadzić samochód, czy też intensywnie pracować umysłowo; jest to pierwszy lek antyhistaminowy dopuszczony do stosowania u kontrolerów lotu na lotniskach, a więc u osób, dla których sprawność umysłu ma ogromne znaczenie. Lek ten poza tym nie ulega przetworzeniu przez wątrobę, a więc nie obciąża tego narządu tak, jak niektóre starsze preparaty.
|
|
Leki antyhistaminowe neutralizują i łagodzą większość miejscowych objawów uczuleniowych,
|
|
takich jak świąd, katar sienny, alergiczne zapalenie spojówek, pokrzywki pokarmowe i polekowe, atopowe zapalenie skóry, pokrzywki kontaktowe (np. pojawiające się w wyniku działania środków czystości lub kosmetyków), odczyny spowodowane działaniem jadu owadów. Zawsze jednak w przypadku dolegliwości alergicznych należy poddać się dokładnej diagnozie lekarskiej i stosować się do otrzymanych zaleceń.
|
|
.
|
oprac. mgr Edward Ozga Michalski
konsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz lek. med.
|
Alergia 
Astma oskrzelowa 
