 |
Hipoglikemia zagraża pracy mózgu
|
 | |
Zbyt niski poziom cukru we krwi, czyli hipoglikemia zdarza się, co czwartej osobie chorej na cukrzycę typu I i wielu chorym z cukrzycą typu II. Najczęściej wynika z nieuświadomionego obniżenia się poziomu glukozy. W cukrzycy typu II niedokładnie kontrolowanej organizm stopniowo przyzwyczaja się do okresowych niedoborów cukru, co obniża dotkliwość objawów niedocukrzenia i usypia czujność chorych. Tymczasem hipoglikemia uszkadza układ nerwowy, a zwłaszcza mózg szczególnie podatny na uszkodzenia wynikające z niedostatecznego dopływu glukozy.
|
|
Ciężkie niedocukrzenie zagraża utratą przytomności i śpiączką.
|
|
Jeśli natychmiast jest podejmowane przeciwdziałanie, tj. podanie przytomnym chorym 10 – 20 g glukozy lub jej równoważników - szklanki soku, słodzonej herbaty, czekoladki - najczęściej nie niesie za sobą zagrożenia życia.
|
|
Czy postęp farmakologiczny ogranicza ryzyko hipoglikemii?
|
Postęp farmakologiczny sprawia, że chorzy na cukrzycę mogą coraz skuteczniej normalizować poziomu cukru we krwi. Niestety, nowe, wysoce efektywne leki mogą też wywołać okresowe niedocukrzeniem – tzw. polekową hipoglikemię. Tego typu hipoglikemia jest, jak dowodzą badania dość częstym stanem nagłym w diabetologii. Występuje, nie tylko, jako powikłanie leczenia insuliną, lecz również pochodnymi sulfonylomocznika, metforminą lub akarbozą.
|
|
Komu najczęściej zagraża niedocukrzenie?
|
|
Hipoglikemia często zagraża chorym na cukrzycę typu 1. Przypomnijmy, że niebezpieczne dla zdrowia jest obniżenie się poziomu glukozy we krwi poniżej dopuszczalnego progu, za jaki uznaje się poziom 2,8 mmol/l (50 mg%). Trudno jest jednak ustalić częstość przekraczania tego progu w ciągu dnia , podczas łagodnej hipoglikemii, jakiej chory nie jest sam w stanie zauważyć. Przykładowo w ciągłym, całodobowym monitoringu wykazano, że występuje ona głównie w nocy, u 90% pacjentów, u których za docelową wartością glikemii podczas leczenia było 100 mg%.
|
|
Jak możemy podzielić hipoglikemie, ze względu na ich objawy?
|
Hipoglikemię można podzielić na:
- nie odczuwaną przez pacjenta, wykrywaną przypadkowo podczas pomiaru poziomu cukru we krwi;
- odczuwaną, łagodną lub umiarkowaną, gdy pacjent jest w stanie sam opanować hipoglikemię;
- ciężką - wymagającą szybkiej interwencji lekarskiej.
|
|
Jak często występuje odczuwane niedocukrzenie?
|
|
Z badań pacjentów wynika, że łagodna lub umiarkowana hipoglikemia może występować średnio 2 razy w tygodniu u pacjentów leczonych insuliną. Ciężka hipoglikemia zdarza się raz w roku, u 10% pacjentów leczonych konwencjonalnie ( 2 wstrzyknięcia insuliny na dobę) i u 26% chorych leczonych intensywnie (4 wstrzyknięcia insuliny na dobę), natomiast śpiączka hipoglikemiczna - odpowiednio u 6% i 20% chorych. Częstość występowania hipoglikemii w cukrzycy typu 2 jest trudniejsza do oceny. Według wiarygodnych badań angielskich - jednego lub więcej niedocukrzenia w ciągu roku doświadczało 11% pacjentów leczonych chlorpropamidem, 17,7% leczonych glibenklamidem. Natomiast ciężka hipoglikemia wystąpiła odpowiednio u 0,4%, 0,6% chorych.
|
|
Czym hipoglikemia zagraża zdrowiu?
|
Ciężkie niedocukrzenie zagraża utratą przytomności i śpiączką. Jeśli natychmiast jest podejmowane przeciwdziałanie, tj. podanie przytomnym chorym 10 – 20 g glukozy lub jej równoważników (szklanki soku, słodzonej herbaty, czekoladki, itp.) - najczęściej nie niesie za sobą zagrożenia życia. Z tego powodu członkowie rodzin, przyjaciele chorego muszą umieć natychmiast je rozpoznawać i leczyć. Przy zaburzeniach przytomności lub przy jej utracie należy:
- chronić chorego przed urazami,
- wstrzyknąć podskórnie lub domięśniowo (1-2 mg) glukagonu,
- pilnie wyzwać lekarza lub natychmiast przewieść chorego do szpitala.
Niebezpieczny spadek cukru
Hipoglikemia - groźne powikłanie cukrzycy
|
|
Jakie jest zapotrzebowanie mózgu na glukozę?
|
|
Dobowe zapotrzebowanie mózgu dorosłego człowieka na glukozę wynosi ok. 150 g. Kiedy stężenie glukozy we krwi żylnej spada poniżej 2,8 -2,5 mmoli/l (50-45 mg%) znacznie zmniejsza się dopływ cukru do mózgu. Powoduje to zaburzenia podstawowych czynności mózgu, a nawet śmierć niektórych neuronów.
|
|
Czym zagraża obniżenie się stężenia glukozy we krwi poniżej 2,8 mmoli/l tj. 50 mg%?
|
|
Przy takim obniżeniu stężenia glukozy może pojawić się: drżenie, ogromny głód, niepokój, agresywność, nielogiczne zachowanie się, zawroty głowy, zaburzenia pamięci, zaburzenia widzenia. Tkanka mózgowa nie ma bowiem liczących się rezerw glukozy i w normalnych warunkach może tylko w niewielkim zakresie korzystać z innych źródeł energii.
|
|
Dlaczego pomimo umiarkowanej lub ciężkiej hipoglikemii możemy chwilowo być jej nieświadomi?
|
|
Regiony mózgu różnią się wrażliwością na hipoglikemię. Na przykład tzw. jądro brzuszno-przyśrodkowe podwzgórza, które jest odpowiedzialne za odczuwanie niedocukrzenia, a także za uruchomienie mechanizmów przeciwdziałających jest mniej wrażliwe na deficyt glukozy, niż kora mózgowa reagująca wyżej opisanymi zaburzeniami. To w dużym stopniu tłumaczy zjawisko nieświadomość hipoglikemii.
|
|
Jak stara się mózg zaradzić na niedocukrzenie?
|
|
Glukoza jest główną substancją energetyczną wykorzystywaną przez mózg, dlatego jest on szczególnie podatny na uszkodzenia wynikające z niedostatecznego jej dopływu. Mechanizmem obronnym pojawiającym się w czasie hipoglikemii jest zwiększony przepływ mózgowy krwi oraz efektywniejsze wchłaniania glukozy przez błony komórkowe.
|
|
Czy inne substancje energetyczne mogą okresowo zastąpić glukozę?
|
|
W warunkach zmniejszonego dopływu glukozy mózg może okresowo wykorzystywać inne substancje energetyczne. Np. w przypadku długotrwałego przebywania na diecie ubogokalorycznej mózg adaptuje się do wykorzystywania ciał ketonowych. Może je wykorzystywać także w sytuacjach nagłych. Wykazano też, że dodanie aminokwasu - alaniny do wieczornego posiłku zmniejsza nasilenie nocnej hipoglikemii. Jednak tego typu zastępcze działanie aminokwasów nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione.
|
|
Czym zagraża pogłębianie się hipoglikemii?
|
|
Przy dalszym spadku poziomu cukru poniżej 2,2 mmol/l (40 mg%) mogą pojawić się charakterystyczne zaburzenia emocjonalne - agresywność, nieuzasadniona apatia, lęk i niezdolność do podjęcia przeciwdziałania hipoglikemii. W konsekwencji przekroczenie tego poziomu ciężkiej hipoglikemii grozi: śpiączką, drgawkami i wstrząsem hipoglikemicznym.
|
|
Jakie mogą być konsekwencje zdrowotne powtarzających się ciężkich hipoglikemii?
|
|
Powtarzające się hipoglikemie powodują trwałe zmiany w mózgu. U pacjentów z ciężkimi hipoglikemiami stwierdza się zanik (atrofię) kory mózgowej , tj. śmierć milionów neuronów oraz ubytki w ważnych ośrodkach mózgu (jądrze ogoniastym i soczewkowatym, a także w substancji czarnej i hipokampie). W przebiegu ciężkiej hipoglikemii może także dojść do udaru niedokrwiennego mózgu oraz do wystąpienia przejściowych lub trwałych niedowładów.
|
|
Jak możemy zapobiegać hipoglikemii?
|
|
Podstawowe znaczenie w zapobieganiu i leczeniu hipoglikemii ma edukacja pacjenta. Gdy pomimo to hipoglikemie powtarzają się, należy zweryfikować wartości docelowe glukozy, do których dążymy u danego pacjenta.
|
|
Czy zmiana leków może pomóc w kontroli cukrzycy?
|
|
Tak, w cukrzycy typu I zastosowanie analogu insuliny ludzkiej lispro zmniejsza częstość występowania hipoglikemii między posiłkami i jest dobrze tolerowane przez pacjentów. Po zastosowaniu insuliny lispro przed posiłkami oraz insuliny o przedłużonym czasie działania przed snem zmniejsza się również częstość występowania hipoglikemii w nocy. W cukrzycy typu II, nie wymagającej wstrzyknięć insuliny pojawiły się już pochodne sulfonylomocznika III generacji, których stosowanie minimalizuje ryzyko hipoglikemii. Przykładowo mniejszą częstość hipoglikemii stwierdzono przy stosowaniu glimepirydu - pochodnej sulfonylomocznika III generacji zarejestrowanej w Polsce.
|
|
Uwaga końcowa
|
|
Dobre wyrównanie cukrzycy tj. długotrwałe unikanie hipoglikemii czas sprawia, że organizm chorego uwrażliwia się ponownie na niedocukrzenie i odczuwanie jego objawów. Można powiedzieć, że dzięki temu świadomość zbyt niskiego poziomu cukru we krwi powraca.
|
|
koniec
|
Oprac. mgr Edward Ozga – Michalski
Konsultacja Prof. dr hab. Andrzej Danysz
|
Cukrzyca insulino-zaleźna (typu I) 
Cukrzyca insulino-niezaleźna (typu II) 
